Mao kadto ang pahimangno ni Papa, niadtong naa pa ko sa sentral. Kadtong mga tuiga nga ang Sambag Uno wa pa kalugdi sa buling, ug ang panahon aslom pas tamarindo nilang Atsan. Si Onyot Bakang dili kahisakpan (mao nga gianggaan og Sandy Eskapo Jr.) Naliwat si Onyot sa iyang amahan, si Sandy, mat-an, bakang sab, ug matud sa mga silingan, Public Enemy Number 1. Apan ang iyang asawa ngas nang Myla, may lang sag naa siya. Inigkalipat, himaya siyang giambitan.

        Tungod kay mao kadtong mga tuiga nga kada ligas paka: mapaltikan, maindyan, maayspikan, madakdakan, makulatahan, malubagag liog. Si Tsila nga aktibos Sagrado giunay ra pud sa iyang ig-agaw ngas Lagum, usa kuno ka Esparo. Si Noy Lario gidakdakan sa kahon sa booster ni Tags, iyang rocker nga apo. Si Noy Panoy nga patulon gibinuangag tukmod ni Suysoy sa imburnal, ug wa na sukad hikit-i. Si Suysoy gibinuangan sag dunggab ni Torax, kinamagwangan ni Panoy, nga karon wa na sab hikit-i.

        Sa pamulitika sa barangay, duha ang mag-atbang kada eleksyon: si Dodo Buot ug si Ely Impas. Matud pas kampo nilang Dodo, silay "mag-Buot." Apan matud pas mga bata ni Ely, "kung mag-Buot-buot sila, Impas sila." Si Dodo taga-Areola, ug si Ely nahatipon sa mga skwater luyos grandstand sa Abellana. Usa kuno ka pinanser. Iyang bata-bata si Bakang, usa sa iyang mga bodyguard.

        Mabuntag, masaksihan na lang, may nagbad-ay sa may eskina, gitapok-an, morag ilagang nalumos sa kanal. Moapil sab kog tapok. Maminaw, moantog sab. Mao kadto ang Sambag Uno sa unang dekada sa akong kinabuhi. Dekada kadtos paghapit-hapit, sa pagkasangit. Dekada sa pagkahanaw. Dekada sa pagpanaw.

        "ULI DAYON. Ayaw paghapit-hapit," ug dayong suksok ni Papa sa tally sheet sa garter sa akong shorts. Magbantay kay lagi, kusog ang dakop ron. Sebin terti na. Adunay React nga nagstambay sa eskina, namasin, managhap. Kinahanglang hugot ang garter para way diskwido. Tingali nyag naay modaog, makatapal nya.

        "Uli gyud dayon…" Apan imyun na ko. Karong gabhiuna tiwason namo ni Suwang ug Balbaks ang among napakyas nga pagpamoso didtos luyo sa White Dorm, sa di pa moabot ilang Dondon coordinator. Mosira ang ting-remit alas dyis pa. Si Ada, alas otso tig-ulian gikan sa Southwestern. Kinahanglang minus dyis pa lang makaplastar na mi sa may sambag luyos dorm, bantang sa bintana. Lisod masakpan kay ang mga baliko nga sanga niini, tinukuran nag balay sa dawindi. Mao tingali, matud pa ni Suwang, nga ang ilang mga silingan didtos bukid sa Dalaguete nagtuo nga adunay agta ang mga sambag.

        "Boyaks, shalan ba nimong dugaya!" ang reklamo ni Suwang.

        "Erpats man gud, dugayg kompyut."
        "Tana," ang aghat ni Balbaks.

        Si Balbaks kinamagwangan ni Bakang, dyis anyos. Fernando unta, pero gibunyagan ni Noy Predo og Balbaks tungods lami nga balbakwa ni Nang Myla. Si Noy Predo sab, tungod kay upat man ka Predo sa among silingan, gianggaan sab ni Balbaks ug "Predo Bukad." Dili lang tungod sa iyang karsones, tungod sab sa iyang ilong.

        "Nahiabot na man tingali," sulti Ni Suwang, iyang tono morag mokanta.

        "Usapa, wa pa lagi," tubag ko.

        "Kayata baya," sulting Balbaks, ug misugod og dagan. "Dali!"

        Giping-ot ni Suwang ang pikas lungag sa iyang ilong ug misikma padu'ong sa kilid nilang Castilyo, silingan namong doktor nga abogado, ug miapas og dagan. Milabay mi sa barbekyuhan ni Hector, ug ubay-ubay ang nagtapok aron mopalit. Didtos Bella, Angging. Awing, Wena, mga lodger sa Navales Compound.

        "Mga nawong sa animal, morag dagway!" hunghong ni Balbaks, inubanag katawang pinabundak.

        Nabantayan mi ni Hector sa dihang natungod na mi sa plorisin sa poste.

        "Asa na sad kaha ning mga spidermana, ay!" sulti niya.

        "Usapa na, Tor," balos ko.

        "Pagbantay mo anang mga bat-ana," sulti niya sa mga babayng mamalitay, ug mipadayon, "mora nag mga kaka, mangatkat og bintana, mga higal!"

        "Saba diha, Tor. Pisot pa na, day!" bugal-bugal ni Balbaks.

        "Tiktikon! Ambit sab ni Suwang.

        Dayong dagan sa duha og kusog. Nauwahi ko kay sa pagsugod kog apas, nabantayan nako si Ada sa may kilid, mopalit sab tingalig barbekyu. Nagpanakla kos kalipay. Gikan pa siya sa iskwilahan, nag-puti pa.

        "Wang, Baks, wa pa kaabot si Ada. Naa pas ilang Hector!"

        "May nuon, sige na," tubag ni Balbaks.

        "Alang kaswerte baya," sumpay pud ni Suwang, mipahiyum ang nagtangkag niyang dunggan.

        Mihunong pagdagan si Balbaks tungod sa WinBan store, ug misinyas kanamo pagpahilom. Ang isigkakilid nga balay sa maong tindahan, nagginubatay sa ilang booster, and usa Beatles ug ang usa Bee Gees. Kung magpatunga ka, nindot paminawon. Dili sama ni Lola Aping ganiha, nag-wild kay ang postiso niya natagak sa kanal.

        Gipatabok mi ni Balbaks samtang siya mipaingon sa tindahan. Sayo nanira si Noy Bantoc. Nagkatiguwang na man gud. Milingi-lingi si Balbaks sa palibot og kalit niyang gilaksi sa may bungbong ang karton sa sigarilyo nga gisuwatag: NO CRIDIT ALOUD. Aduna siyay gikuot sa iyang bulsa og gigamit pagsuwat sa bungbong. Uling diay kadto, ug ang iyang gipatik: BANTOK KIBOL. Mipakpak siya namo ug misyagit: "Dagan!" Ang among talidhay lapas sa Sambag Dos.

        NAKATUNOB og mina si Balbaks, ug pwerteng lagota.

        "Kayata!" matud niya.

        "A, nakatunob na ka, mokayat pa ka," ang akong pinasupo nga tubag, og dayong katawa sa hingatawang Swangerds. Misugod siya og katkat sa sambag, agi sa tinuyoang mga hakhak.

        "Bantay, masangit ang suwang!" bugal-bugal ni Balbaks, ug dayon nakong katawa, akong shorts halos na mahushos ug ang akong tiyan mikupos sa kasakit, ang kwerdas milutaw.

        "Shalan," tubag ni Suwang ug mipadayon,"ulahi ang nakapislat sa tubol!"

        "Sige na," ang aghat ni balbaks kanako, samtang gi-insert ko ang akong kamisin sa akong shorts.

        "O, way labot ang makahubo!" sulti ni Balbaks, og dayon na sang katawa ni Suwang.

        "Uy, dong, sam mi gims! Sulti ko, samtang nagsunod si Suwang.

        "Say sam mi gims, ba?" pangutana ni Balbaks.

        "Sambag migimaw!" tubag ko, ug dayon namong katawa, samtang si Suwang misagirit paingon namong Balbaks. Pagkatugpa, maayong pagkaduslit sa tsinelas ni Balbaks sa suwang sa sip-onong Swangerds.

        Niadtong gabhiuna, adunay tulo ka sip-onon sa may sambag luyos White Dorm, naghuwat ni Ada, morag mga agta.

        PASKANG LAMIA! Mantikaon, pula-pula, ug tingali kon tilawan, aslom-aslom, hang-hang. Wa niya pasigaa ang plorisin sa kwarto, kadto rang bombilyang pinayungan sa kilid. Didto usab niya kan-a ang barbekyu.

        "Gigutom na man hinuon ko," sulti ko, samtang hugot ang pagkupot sa sanga sa sambag.

        "Naa mi sabaws bihags moa," tubag ni Balbaks.

        "Alang ngilngiga god, initon ta lang," ambit sab ni Suwang, tingali gigutom sab.

        Mitindog si Ada ug gihipos ang kinan-an. Miduko siya sa kilid sa lamisa ug tingali didto ang basurahan nahimutang. Misulod kini siya sa may pultahan sa kilid sa pikas tumoy sa iyang kwarto, nagdalag pink nga tualya.

        "Way ayo," komentaryo ni balbaks.

        "May pay mangaog bihag!" sulti ko.

        "Bitaw!" tubag pud ni Suwang.

        Pipila ka minuto, adunay migawas sa pultahan nga gisudlan ni Ada.

        "Hala, sombi!" sulti sa nahikurat nga Suwang.

        Puti ang nawong sa maong tawo ug nagpurong og pink nga tualya, sama sa gidala ni Ada padu-ong niini sa pultahan kaganiha. Dili masabot kung unsa kadtong iyang gisul-ob. Sa dihang nahaduol na siya sa bombilyang pinayungan, among nakit-an ang lawom nga mata niini, ug tingali mao ray luspad nga bahin sa iyang dagway.

        Niadtong tungora nagdungan ming tulo og layat gikan sa sambag. Mikurinti ang akong tuhod sa akong pagtugpa, tingali power sa sombi. Misutoy mi pagdagan, way tingugay, paingon ilang Hector, nga diin daghan ang tawo nga nagtapok.

        Among gisugat ang aso nga gikan sa barbekyu, makatambal sa gutom.

        Naghangos ko pag-abot namo tungod nilang Hector.

        "Hoy, Boyaka ka! Tian ka, ganiha rang pinangita imong amahan nimo!" sulti ni Hector. Niining tungora, kalit kong naminhud, nangapkap ko sa garter sa akong shorts ug brip, apan wa nay gahi-gahi nga nabatian. Namugnaw kog sugod, gipaningot.

        Midagan ko padu'ong sa among gigikanan, nagduko-duko. Natagak, sulti ko, pistiha gyud. Mibalik ko sa may sambag, ug milibot-libot niini. Wa ko mahadlok sa sombi. Nahadlok ko ni Papa.

        Apan ngiub ang sa may sambag. Gipatid-patid na lang nako ang akong tiil. Tingali na lag mohagting ang mga sinsilyo sulod sa pinilo nga tally sheet. Bugnaw ang hangin, apan nangalisngaw ang angso.

        Sa kalit lang, mipaka ang akong aping. Kamot kadto ni Papa, gahi ug kubalon.

        "Giingnan tikag ayg paghapit-hapit!" ug mipaka na sab ang pikas nakong aping.

        Wa ko katingog. Hinuon, mipadayon kog patid-patid sa balilihan sa tiilan sa sambag. Nahilom si Papa, mipungko ug nangapkap sab sa ngiub. Di nako masabtan kon nganong hilom siya. Kasagaran, kon masuko, sabaan. Morag si Lola Aping, yawyawan. Apan karon, hilom siya, ang iyang singot milumoy sa busloton niyang Visayan Lumber nga kamisin.

        "Dia ra, sus, intawn! Salamat Ginoo,"sulti ni Papa. Apan niadtong tungora, dunay React nga mihunong sa among tungod. Ang suga niini, suwaw pas tanang suwaw. Migawas ang duha ka parak niini, mihulbot sa posas ug mipaingon namo.

        Adunay gihunghong si Papa nga wa nako maklaro. Ug sa wa pa gani maduol ang mga parak, misutoy si Papa padu-ong sa tangkongan unahan sa sambag, diin ngitngit ug among gidudahan nga daghang bitin.

        Misunod ang mga parak ug mihulbot sa ilang kwarentay singko. Di na sila makita sa unahan. Aduna na lay mipaka, pirmero ikausa, ug dayon sagunson. Miabot nako ang baho sa pulbora, sagol sa angso, sagol sa bugnaw nga hangin.

        Tingali adunay bitin. Maayo untag naigo. Maayo untag wa napaaki si Papa.

        Niadtong tungora, nahinumdom ko, natino ko ang gihunghong ni Papa sa dihang wa pa siya mosutoy og dagan sa tangkongan.